“Trong khi mọi công nghệ có xu hướng khiến chúng ta làm những công việc tầm thường bên ngoài, blockchain sẽ biến chúng ta thành trung tâm. Thay vì làm cho người tài xế taxi bị mất việc, blockchain sẽ khiến cho Uber biến mất bởi chính người tài xế sẽ được làm việc trực tiếp với khách hàng của mình”
-Vitalik Buterin-
Chúng ta đã bàn nhiều về Tổ chức tự trị phi tập trung (Decentralized Autonomous Organizations – DAOs) ở phần trước, nhưng DAOs xứng đáng có một chương riêng. Hãy cùng làm rõ nó bởi vì DAOs là một trong những cấu trúc quan trọng nhất trong một dự án, nó sẽ làm thay đổi mọi khía cạnh về kinh tế, chính trị, và thậm chí nó có thể sẽ xuất hiện trong đời sống của bạn một vài năm tới đây. Nếu gọi năm 2020 là năm của Defi, năm 2021 thì do NFT thống trị. Bước qua năm 2022, mọi người sẽ phải nhắc đến DAO nhiều nhất.
Có lẽ chúng ta nên bắt đầu với câu hỏi, vậy DAO là cái gì ?
Trong một buổi ăn tối, tôi đã nói rằng: “Cấu trúc quản trị là thứ định hình một cộng đồng đáng quý”. Tôi chỉ tình cờ thốt ra câu này, nhưng cũng không tệ phải không.
Cụ thể hơn, DAOs là các cộng đồng trực tuyến, đặc biệt rằng cộng đồng sẽ trao quyền kiểm soát tài sản cho những cá nhân có đóng góp tích cực. Nguyên tắc tổ chức của một DAO sẽ được công khai, công nghệ blockchain sẽ đảm bảo khả năng truy cập, tính minh bạch và quyền từ bỏ của người dùng (thông qua các bản forks). Token của DAO sẽ xác định quyền lực bỏ phiếu, phân bổ vốn theo mức độ ưu tiên, khuyến khích sự tham gia và trừng phạt những hành động làm hại cộng đồng.
Ngoài ra còn có một định nghĩa khác đơn giản hơn rằng “Lấy một cộng đồng trực tuyến làm trung tâm, và cùng hướng đến những sứ mệnh chung ở quanh họ”. Ở đây, cộng đồng được sắp xếp hoàn chỉnh, linh hoạt và được tổ chức chặt chẽ. Họ có chung nhiệm vụ và giao thức (trên blockchain), vốn nội bộ, các chuẩn mực xã hội và họ có thể quản lí bất cứ điều gì: Mở một thư viện mở nguồn mở, một bộ sưu tập NFT, một câu lạc bộ xã hội, một newsfeed,…
Orca’s Julia Rosenberg và Maria Gomez lại có một định nghĩa khác, họ nói DAO là:
- Có mã nguồn mở và dựa trên blockchain
- Có thể thêm thành viên
- Nhóm của những tổ chức độc lập
- Sử dụng một token để quản trị một giao thức
- Phân bổ vốn nội bộ
- Mục đích nhằm tự đồng hóa một thị trường hay chức năng
- Ngăn chặn sự cấu kết
- Khuyến khích cộng đồng tham gia
Như bạn thấy đấy, mọi thứ vẫn đang được chúng ta tìm hiểu ! Chúng ta sẽ nói nhiều về những sự thay đổi của chúng trong nhiều năm tới. Nhưng dù DAO có được định nghĩa như thế nào, nó sẽ mang lại một sự thay đổi lớn lao.
Các công cụ kích hoạt: Ví & Staking
Điều gì sẽ xảy ra nếu 18 tháng vừa qua chỉ là giai đoạn tiền thân với những sự chuẩn bị cho một megatrend thực sự, một megatrend về việc tái tổ chức cộng đồng xung quanh các token được cộng đồng quản lý.
Nếu thực sự là như vậy, có thể bạn sẽ cần các công cụ hỗ trợ bạn trong việc quản lý bảo mật tokens và swap chúng với mô hình peer-to-peer (DeFi). Bạn có thể sẽ mong muốn những cách tốt hơn để xây dựng và chia sẻ các thông tin cá nhân của mình (NFTs), mong muốn có thể di chuyển dễ dàng hơn giữa các cộng đồng cho dù có sự khác nhau về công nghệ stack (L1-L2 bridges).
Ta da! Chúng ta đang thực sự có thể đạt được những điều đó.
Xương sống của nền kinh tế Web3 và thế giới DAOs rộng lớn chính là ví cá nhân, thứ được coi như là kho dữ liệu của riêng bạn. Cho dù bạn đang sử dụng ví nào, Metamask, CoinBase trên Ethereum, Phatom trên Solana, TerraStation trên Terra hay bất cứ ví nào, những kho dữ liệu này là chìa khóa, cho phép bạn mở ra cánh cổng tiến vào “đa giới” crypto (Nơi các blockchain giao nhau) – Thứ ngày càng trở nên quan trọng hơn trong những năm tới đây. 5 năm sau, con người sẽ nhìn lại công nghệ ví lưu trữ hiện tại và phì cười rằng trông chúng thật “nguyên thủy”. Đã có một vài giải pháp xuất hiện (Zapper,Zerion,..) cho thấy chúng ta đang tiến đến rất gần thời điểm mà ví có thể trở thành đặc điểm nhận dạng và ứng dụng quản lý dữ liệu cá nhân.
Tham gia một mạng xã hội mới ? Chọn ra ngoại hình bạn muốn diện để xuất hiện tại club. Hay đặt cược các trận đấu với những người bạn của bạn bằng tiền thật. Hay thậm chí là nộp hồ sơ xin việc. Tất cả những việc trên sẽ thông qua ví cá nhân của bạn.
Rabbithole: Nền tảng học hỏi & kiếm tiền
Rabbithole là một nền tảng thú vị, hiện đang dẫn đầu trend “learn to earn” trong crypto.
Nền kinh tế tiền kĩ thuật số đang thực sự bùng nổ. Kéo theo đó là những sự nâng cấp, cải tiến về mặt công nghệ nhanh đến chóng mặt, khiến cho người dùng khó mà có thể bắt kịp. Thế nhưng điều quan trọng là dự án phải thu hút được những người dùng thật sự, những người chịu bỏ thời gian để trải nghiệm dự án, nghĩa là họ cần những người dùng có kiến thức. Rabbithole sẽ giúp thực hiện điều này. Rabbithole cung cấp cho người dùng những nhiệm vụ, cho phép users nhận được token phần thưởng khi tham gia testnet các sản phẩm mới. Đó là cơ chế win-win-win cho cả 3 bên. Đội ngũ của dự án sẽ lấy sẽ sử dụng phần tiền của họ để trả cho users. Rabbithole giúp người dùng bắt kịp tốc độ phát triển, và giúp họ có thêm phần thưởng. Dự án ước tính người dùng của mình đã nhận được $175mm từ một nhiệm vụ đơn giản là “Đăng kí tên miền ENS”. Thật là một cách thức hiệu quả để thu hút sự chú ý.
Vai trò của “Learn to earn” sẽ dễ dàng được tích hợp vào các ví Web3 cũng như ví tập trung. Họ như là một phương pháp giáo dục mới mẻ, giúp người dùng hiểu về dự án hay thế giới crypto hơn. Khi niềm tin đủ lớn, thời gian hold cũng sẽ kéo dài hơn. Mỗi hệ sinh thái đều sẽ có một “Rabbithole”. Và tôi nghĩ rằng nghề “xây dựng nhiệm vụ” sẽ rất hot trong cộng đồng DAO.
Nếu bạn là sinh viên hoặc là người không có lượng vốn lớn, tôi khuyên bạn hãy dành nhiều thời gian hơn để học và trải nghiệm các nền tảng “Learn to earn” như ở RabbitHole hoặc ở bất kì đâu khác. Trường hợp may mắn, bạn sẽ nhận được một khoản airdrop nho nhỏ. Còn không ? Bạn cũng chẳng mất gì, nhưng bạn có thể được nhận vào làm ở các dự án crypto khi cho họ xem điểm và huy hiệu – 2 thứ bạn nhận được khi tham gia learn to earn.
Như cách Twitter tốt hơn Linkedin về việc kết nối. Learn to earn sẽ từ từ thay thế các chứng chỉ bằng phương pháp giáo dục mang tính giải trí và hấp dẫn hơn.
Làm việc trong môi trường Web3
Sau khi đã tìm hiểu về dự án, có thể bạn sẽ muốn bắt đầu tham gia trải nghiệm hoặc đóng góp 1 chút sức lực. Có thể là một hợp đồng ngắn hạn cho một dự án, cũng có thể là một lời đề nghị việc làm fulltime đến từ DAO hay các công ty liên quan. Những công việc part-time như DevOps, Nghiên cứu, Quản trị, Khoa học dữ liệu,… Các vị trí quan trọng khác sẽ là công việc toàn thời gian, dù là công ty phi tập trung hay tập trung đều luôn muốn tìm kiếm những người có thể đi cùng dự án lâu dài. Nhưng hơn cả, DAO có thể đại diện cho một trong những cách hiệu quả nhất để xây dựng được danh tiếng, không những tồi tại trong 1 mà còn kéo dài qua nhiều dự án khác. Chris Dixon so sánh membership của DAO với các công ty trong quá khứ.
“Như các Venice khiến cho châu Âu hiện đại hơn, web3 đang tái định nghĩa cách những người tài hợp tác và làm việc cùng nhau. Và như là câu lạc bộ máy tính Homebrew vào những năm 1970, những cộng đồng thông mình, nhiệt huyết, có chung đam mê đang tụ họp lại để tạo nên những nguyên tắc mới, những sản phẩm mới với những trải nghiệm đột phá. Các cộng đồng này được thành lập thông qua DAO.”
Điều tuyệt vời về hệ sinh thái Web3 rằng bạn có thể truy cập vào hệ sinh thái ở bất kì đâu. Đây là thời đại của tính toàn cầu hóa, không một điều gì bắt buộc bạn phải ở một nơi nhất định hay phải được cấp quyền để tiếp cận các chương trình khoa học máy tính. Mô hình và chương trình thành viên của DAO sẽ đảo ngược mô hình tìm kiếm nhân tài. Bạn có thể tham gia server Discord của một start-up với một cú click. Bạn có thể kiếm được tiền thưởng và điểm uy tín khi đưa những thành quả công việc của bạn tới ban quản lý nhân sự của cộng đồng và được họ đánh giá. Khi có điểm uy tín tốt, bạn có thể liên hệ với DAO để xin trợ cấp hoặc nộp đơn xin việc cho một vị trí toàn thời gian.
Sẽ hiếm ai có thể làm việc hiệu quả với nhiều DAO trong cùng một thời điểm, trừ khi vai trò của họ rất nhỏ hoặc họ đảm nhiệm những chức năng sau cùng. Hollywood được xem là hình mẫu của nhiều DAO. Một công ty sản phẩm DAO sẽ cung cấp tài chính, định hướng dự án và một đội ngũ được tập hợp. Những DAO lớn có xu hướng giữ chân nhân viên, nhưng các DAO vừa và nhỏ sẽ có những cách khác linh hoạt hơn. Điểm mấu chốt của mô hình Web3 kiểu “Hollywood” là mỗi thành viên của dự án, bất kể đóng vai trò nhỏ hay lớn, đều duy trì sự trung thành của mình trên con đường đưa sản phẩm, dự án lên đỉnh thành công.
Thách thức chúng ta gặp ở phương Tây là phải tìm hiểu xem quá trình phát triển có đang diễn ra nhanh với một mức phí phát triển thấp nhất có thể hay không ? Liệu DAO có làm cho động lực lao động nghèo trong nền kinh tế hợp đồng vốn đã tệ nay sẽ tệ thêm không ?
DAO được cho là sẽ mang lại nhiều lợi ích hơn là bất lợi. Những người đóng góp sớm, ít nhất cũng sẽ nhận được phần thưởng từ các nền tảng. Vì dù gì trong môi trường Web3, phần thưởng khuyến khích là thứ “bắt buộc” phải góp mặt.
(Còn tiếp …)
