“Nếu gọi năm 2020 là năm của Defi, năm 2021 thì do NFT thống trị. Bước qua năm 2022, mọi người sẽ phải nhắc đến DAO nhiều nhất.” Câu nói trên được xuất hiện trong Messari Report – Crypto These 2022.
Nhưng chẳng cần bước qua 2022, chúng ta đã chứng kiến những sự tăng trưởng đáng kể của các dự án DAO vào tháng cuối của năm 2021. Tiêu biểu nhất là sự tăng giá của 2 dự án Constitution DAO (PEOPLE) ( hơn 100 lần) và OpenDAO (SOS) (hơn 600 lần).
Một công ty sau khi đã có một chiến lược kinh doanh sẽ bắt đầu quan tâm đến cách quản lý. Tương tự như như khi thị trường tiền điện tử đang dần bão hòa về dòng tiền, các dự án sẽ chuyển sang cách quản trị mới để giúp thu hút người dùng. Vì vậy có thể khẳng định rằng, không sớm thì muộn, DAO sẽ tiếp tục bùng nổ trong năm 2022 này.
Vì vậy, hôm nay chúng ta hãy cùng tìm hiểu xem DAO là gì để có thể năm bắt được những cơ hội đầu tư trong năm 2022 tới đây.
DAO là gì ?
DAO là từ viết tắt của Decentralized Autonomous Organization hay Tổ chức tự trị phi tập trung. Có thể hiểu rằng, DAO là một tổ chức được điều khiển bằng những dòng lệnh và tất cả thành viên của DAO sẽ cùng vận hành nó. Cùng đưa ra một ví dụ để hiểu rõ hơn về DAO, giả sử chúng ta có một máy bán nước tự động:
- Nếu chiếc máy đó được vận hành bởi con người. Định kì sẽ phải có nhân viên đến kiểm tra xem máy đó đã hết nước chưa, máy hết nước loại nào. Người nhân viên sẽ phải order nước, và trả tiền.
- Nhưng xét trường hợp chiếc máy đó là một DAO. Khi chiếc máy đó hết nước, nó sẽ tự gửi thông tin về với trụ sở để order thêm loại nước cần. Hay thậm chí khi chiếc máy đó gặp vấn đề, nó cũng sẽ tự báo với trụ sở về vấn đề mà mình đang gặp.
DAO sẽ thay thế các hoạt động của con người bằng các hợp đồng thông minh, giúp tổ chức (hay là máy bán hàng trong ví dụ) có thể tự hoạt động một cách trơn tru và bền vững.
Các thành viên của DAO không hề bị ràng buộc bởi bất kí điều lệ hay hợp đồng nào. Nhưng họ bị ràng buộc với nhau bởi mục tiêu chung và một số điều lệ từ mạng lưới, thứ hoàn toàn được công khai, minh bạch. Hơn nữa, DAO là một hình thức hoạt động xuyên biên giới với tính phi tập trung. Do đó DAO không thể bị kiểm soát hoàn toàn do một bên đơn lẻ nào.
Bối cảnh
Chúng ta đều biết rằng công nghệ blockchain luôn cố gắng hướng chúng ta đến sự phi tập trung, vì đó, DAO ra đời như một điều tất yếu.
Tính phí tập trung: Chúng ta đã nhìn thấy sự chuyển mình trong phong cách quản trị ở các công ty truyền thống, chuyển dần từ quản trị theo chiều dọc đến với quản trị theo chiều ngang, nghĩa là sự phân cấp sẽ ngày càng giảm thiểu. Khi các dự án blockchain phát triển, DAO xuất hiện như một phong cách quản trị phù hợp với xu thế. Với DAO, những cá nhân của một công ty đều sẽ có tiếng nói, có quyền gây ảnh hưởng lên dự án của mình nhiều hơn so với những cách quản trị tập trung quyền lực trước đây.
Sự hợp tác: Trong bối cảnh mà tốc độ scaling của thị trường tiền điện tử đang quá nhanh. Việc các dự án đơn thương độc mã đánh chiếm thị trường là một điều không hề dễ dàng. Do đó, DAO xuất hiện như sự hợp tác của các dự án, các bên sẽ hỗ trợ nhau về nhiều mặt như nguồn vốn, quan hệ, kinh nghiệm,… để giúp nhau tăng tốc đánh chiếm thị trường
Một vài ví dụ cho DAO này như là Yield Guild Game, Ancient8,…
Thế nhưng có một thực tế rằng, phần lớn các DAO hiện tại vẫn chưa có một vai trò nhất định nào. Các dự án DAO có sự tăng giá “điên rồ” kia hoàn toàn không có bất kì một giá trị nội tại, tất cả chỉ là sự fomo nhất thời của thị trường.
Ngoài ra, đang có rất nhiều dự án mang danh “DAO” nhưng trong phần tokenomic lại có chia allocation cho team. Điều này có vẻ đang đi ngược lại với chính định nghĩa “tự trị” của một DAO.
Đặc điểm
Ưu điểm
Vai trò của DAO ngày càng được khẳng định rõ. Những ưu điểm mà DAO mang lại như:
Sự phân quyền trong hình thức quản trị mới: Như đã đề cập, DAO đem lại quyền quyết định tương lai của dự án cho tất cả thành viên, chứ không chỉ riêng một nhóm người như các hình thức khác. Nhờ đó, các thành viên của DAO đều có quyền lên tiếng, định hướng, đóng góp ý kiến của mình cho dự án.
Sự minh bạch, rõ ràng: DAO là một tổ chức mang tính decentralized hay phi tập trung, vì vậy các thành viên không thể nào biết được danh tính của nhau. Do đó, công nghệ blockchain sẽ giúp DAO ghi lại chi tiết các hoạt động và công khai chúng on-chain. Điều này giúp mọi cá nhân thành viên của DAO có thể tin tưởng nhau hơn và cùng hoạt động.
Khó để bị bắt buộc ngưng hoạt động: Trong một công ty, tổ chức truyền thống, bạn có thể bị các tổ chức chính phủ can thiệp và sử dụng quyền lực để bắt bạn ngưng hoạt động. Đối với DAO, một tổ chức hoạt động phi tập trung toàn cầu, cách duy nhất để ngưng hoạt động một DAO là sở hữu thật nhiều DAO token để có quyền đưa ra proposal ngưng hoạt động
Nhược điểm
Bên cạnh những ưu điểm trên, DAO vẫn đi kèm một số nhược điểm nhất định:
Có thể bị tấn công: Do mọi quyết định, source code,… của DAO đều được công khai, dẫn đến các hacker có thể dựa vào đây để tìm ra cách hoạt động của các dòng lệnh, đảo ngược nó để thực hiện tấn công DAO.
Dữ liệu công khai: Chúng ta thường phải bỏ một khoản tiền để có thể có được những bản báo cáo tài chính, cập nhật tình hình hoạt động của một tổ chức, công ty truyền thống. Còn với DAO, do mọi dữ liệu đều được công khai on-chain, các tổ chức DAO sẽ mất đi khoản lợi nhuận từ việc bán thông tin này.
Tính pháp lý: Do hoạt động theo tính phi tập trung, các thành viên của DAO đều ẩn danh và đến từ nhiều nơi trên thế giới. Điều này mang lại rủi ro pháp lý tiềm ẩn nếu DAO không có quy định rõ ràng.
Những rắc rối trong việc quyết định: Vì DAO sẽ trao quyền voting cho tất cả thành viên, do đó chất lượng thành viên sẽ nắm vai trò tiên quyết. Nếu những quyết định đưa ra voting mang tính học thuật cao, các thành viên của DAO lại không hiểu, rất có thể những quyết định tệ hại sẽ được đưa ra.
Thời gian chậm trễ: Các quyết định của DAO thường sẽ mất vài ngày voting mới có thể đi đến kết quả. Điều này làm mất đi tính kịp thời. Khi thị trường hoặc tổ chức gặp các vấn đề bất ngờ, rất có thể DAO sẽ không kịp phản ứng và phải hứng chịu hậu quả.
Tình hình phát triển và dự phóng
Qua quá trình hình thành và phát triển, DAO cũng đã có những sự thay đổi, những sự cải tiến nhất định về mặt hình thức.
DAO dựa trên lượng token nắm giữ
Hầu hết các DAO hiện tại trên thị trường vẫn đang ở dạng khá “nguyên thủy”, nghĩa là DAO sẽ trao quyền voting cho những người nắm giữ DAO token, quyền lực sẽ dựa trên số lượng token.
Mới hơn, ta có thể thấy những DAO nằm ở các lĩnh vực mới như đầu tư, gaming, meme,… Ở những loại hình DAO này, bên cạnh quyền lực voting, holder còn nhận được những giá trị đi kèm khi là một thành viên của dự án đó. Chẳng hạn như cách Yield Guild Game trao các game scholarship hay Colony sẽ airdrop phần token private của mình cho thành viên của DAO. Vấn đề của loại hình DAO xảy ra khi lượng lớn token nằm trong tay của những ông lớn, lúc đó, số mệnh của 1 dự án có thể bị thao túng dễ dàng. Tuy nhiên, điều này rất khó xảy ra.
DAO với quyền lực được chia sẻ cho các thành viên nhất định
Ngoài ra, có một loại hình DAO xuất hiện gần đây. Ở đó, quyền lực vote sẽ bằng nhau, không dựa trên lượng token nắm giữ và chỉ có một lượng người đặc biệt được tham gia bỏ phiếu. Những người đặc biệt này có thể là các cá nhân được cộng đồng tin tưởng bầu chọn, là những thành viên hoạt động và đóng góp tích cực cho DAO,… Nhìn chung, vấn đề quyền lực tập trung sẽ được giải quyết ở mô hình DAO cũ đã được giải quyết.
Ở hình thức này ta có HydraDX: Các team đại diện cho dự án sẽ được cộng đồng vote để được tham gia vào council của dự án. Ví dụ VN có team PolkaWarriors là một thành viên trong council HydraDX.
The LAO: Chọn lọc bằng cách chỉ cho phép những người có hơn 3000 ETH trong ví tham gia => Sau đó độ nặng của các phiếu vote trong DAO đều ngang nhau => Chỉ cho whale tham gia và đề cao khả năng đưa ra quyết định hợp lý để dẫn dắt DAO của whale.
Hi vọng sau này các dự án làm về identity như KILT ra mắt sẽ mở ra những cách thức mới để chọn lọc người tham gia council, tham gia DAO như cách sau đây:
- Một DAO Venture chỉ cho phép những người có khối tài sản hơn 100 triệu đô tham gia => connect ví vào và chỉ cung cấp thông tin mình sở hữu số tiền đó và đã được kiểm chứng bởi Antester (người chứng thực)
- Một Goverment của dự án chỉ cho phép người tham gia bỏ phiếu vote là các hodler là những KOL twitter có 20k follow => KILT sẽ verify những thông tin này và cho chúng vào wallet của người đó => Họ dùng thông tin này để tham gia các DAO có tiêu chí yêu cầu người tham gia phải là một KOL trên twitter, những người có khả năng đưa ra quyết định cho DAO.
Dự phóng rằng, trong năm 2022 tới đây, chúng ta có lẽ sẽ được thấy thêm nhiều mô hình cũng như loại hình DAO xuất hiện. Nhưng theo quan điểm cá nhân của mình, Share-based DAO sẽ là mô hình nổi trội hơn cả.
Có thể, ta sẽ thấy được thêm nhiều dự án DAO nghiêm túc ở nhiều mảng hơn, mang lại nhiều giá trị hơn cho thị trường. Chúng ta đã bước qua năm 2022, thị trường tiền điện tử ngày càng chín chắn hơn, do đó sự fomo hay ủng hộ mù quáng của cộng đồng không còn giúp dự án tồn tại lâu như những năm trước đây. Nếu DAO của bạn không có giá trị, tự khắc bạn sẽ bị đào thải.
Mình có khẳng định rằng trend DAO sẽ đến trong năm 2022 này, tuy nhiên chúng ta cần có một cái nhìn tổng quát, đánh giá cụ thể về những dự án trước khi quyết định xuống tiền. Sẽ có đến 80% dự án “theo trend” bị đào thải vào cuối mùa, chỉ duy 20% dự án nghiêm túc mới trụ lại được.
Cách nhận biết dự án tiềm năng
Dưới đây là một vài suy nghĩ của mình về đặc điểm có ở một dự án DAO tiềm năng:
- Mô hình hoạt động: Trao nhiều giá trị cho cộng đồng. Một dự án mạnh ắt phải có một cộng đồng ủng hộ mạnh mẽ. Do đó, chọn cách trao giá trị cho cộng đồng cũng là một cách giúp dự án thành công.
- Tokenomic: Cần có sự phân chia allocation hợp lí. Cộng đồng được năm giữa phần lớn token.
- Hoạt động tích cực: DAO liên tục cho ra những proposal cải thiện. Tích cực trong việc hợp tác, tương tác với các cộng đồng.
Từ đó, một DAO lý tưởng trong hình tượng của mình sẽ là:
- Shared-based DAO: Members nhận được nhiều giá trị hơn từ DAO như các đợt airdrop hay chia sẻ lợi nhuận.
- Tokenomic: Allocation của team chỉ nắm phần ít: 5-15%
- Có nhiều proposal cải thiện cho dự án.
Giải thích qua sự lựa chọn của mình. Tuy rằng mô hình hoạt động của DAO sẽ là trao quyền cho tất cả mọi người, nhưng khi quyền lực được phân tán quá rộng, nó có thể giết ngược lại dự án. Một ví dụ tiêu biểu về sự thất bại của hình thức Fairlaunch chính là Pangolin. Do đó, cá nhân mình hình tượng rằng, team nên nắm một lượng token nhất định để có tiếng nói trong việc quyết định.
Hoặc DAO nên có những cách identity user, xác định những member có đóng góp lớn cho cộng động và rồi trao quyền cho họ. Bên cạnh đó, DAO cũng có thể kết hợp cùng với các dự án learn-to-earn nhằm cải thiện chất lượng của cộng đồng mình.
Tổng kết
Thị trường đang có những dấu hiệu xấu, nhưng cá nhân mình vẫn tin rằng DAO sẽ là điểm sáng trong năm 2022 này, ít nhất là với những dự án có nội lực. Cần lưu ý rằng, DAO không phải là 1 trend như Metaverse hay Meme.
Và dù đã có một thời gian phát triển, mình vẫn tin rằng DAO sẽ có nhiều sự thay đổi hơn nữa trong quãng thời gian tới đây. Do đó, chúng ta sẽ còn gặp lại nhau trong thêm nhiều bài viết về DAO nữa.
Follow me on: Instagram or Twitter
Ủng hộ và Theo dõi CoinF tại các kênh:
Youtube
Telegram Channel
Telegram Group
Twitter
Discord
Facebook Group
Facebook Fanpage
