Xây dựng trên các smart contract, DEX cho phép người dùng giao dịch crypto mà không qua trung gian tập trung. Có hai mô hình DEX hiện tại là: AMM và orderbook.
AMM DEX sử dụng thanh khoản thụ động từ LP để cho phép giao dịch P2P. Orderbook không có quá nhiều khác biệt với trade trên CEX, sẽ dựa vào một bên thứ 3 làm trung gián kết nối các kệnh mua bán. Đa phần DEX hiện tại đều là các sàn AMM. Uniswap đã thống trị thị phần về trading volume kể từ khi thành lập nhờ những cải tiến liên tục và lợi thế của người đi đầu.
Mô hình AMM sẽ phù hợp hơn với các tài sản kém thanh khoản, vì các lệnh swap thường được fill ở nhiều mức giá khác nhau (gây ra trượt giá cao). Từ lúc xuất hiện AMM giải quyết rất nhiều vấn đề cho các tài sản kém thanh khoản và tạo ra lượng volume giao dịch rất lớn. Tuy nhiên đi cùng với đó là lượng transaction spam bởi bot nhiều vô kể.
Có những bên nào dùng DEX?
Các trader DEX có hai loại: con người và bot. Bot tự động thực hiện giao dịch phục vụ mục đích của người vận hành. Giao dịch bằng bot sẽ loại bỏ yếu tố tâm lý, các lệnh ra vào chỉ phụ thuộc vào chỉ số, tính toán, theo cộng thực được lập trình với các tài sản khác nhau và hoạt động ở tần suất cao hơn nhiều so với con người.
Thuận toán cho bot trade trên DEX thường sử dụng 2 chiên lược là theo trend (xu hướng) hoặc arbitrage (chênh lệch giá).
- Trade theo xu hướng: Bám theo dữ liệu giá hoặc volume trong quá khứ từ một nguồn bên ngoài và tự động swap theo thuật toán lưu sẵn.
- Arbitrage: Sử dụng một hoặc nhiều sàn để kiếm lợi nhuận từ sự arbitrage.
Trong bài viết tác giả sẽ chỉ xem một địa chỉ là bot nếu liên tục trade tần suất cao (tổng >1000 lệnh và >30 lệnh mỗi ngày trong vòng >1 tháng).
Cả DEX lớn nhất trên Ethereum là Uniswap V3 và SushiSwap đều có một tỷ lệ bot tương đối nhỏ (1-8%) so với tổng user. Uniswap V3 có số lượng bot trên L2 gấp ~2 lần so với Ethereum, SushiSwap ~5 lần. Nhìn chung, khi launch trên một chain mới, lượng bot tăng thêm tỉ lệ rất lớn nhưng vẫn rất ít so với tổng user.
Phần lớn hoạt động giao dịch trên AMM đến từ bot. Trên cả hai sàn, trading volume trên L2 của bot lớn hơn so với trên Ethereum.
Kể từ tháng 8, hầu hết các bot tần suất cao đã giao dịch liên tục trên Uniswap và SushiSwap của Polygon do ưu điểm về gas fee so với Ethereum.
Khi so sánh hoạt động giữa các L2, bot có xu hướng chọn Polygon hơn Arbitrum. Cả phí gas và trải nghiệm người dùng giữa Arbitrum và Polygon không qua chênh lệch. Tuy nhiên, thanh khoản trên Polygon lại tương đối thấp hơn, có thể đây là lý do dẫn đến sự sai lệch trong tổng hợp bot cho cả Uniswap và SushiSwap.
Thanh khoản
“Độ sâu thị trường” trên AMM nhằm nói đến số lượng token A có thể được giao dịch với token B ở một mức giá nhất định. Đối với bất kỳ cặp cụ thể nào trên DEX, volume giao dịch trung bình hàng ngày càng lớn và “độ sâu trung bình 2%” càng lớn (số lượng token cần để tác động giá di chuyển 2%), thì cặp đó càng có tính thanh khoản cao. Độ lớn hình tròn trong hình sau thể hiện tổng volume giao dịch của 2 sàn giữa mỗi lần launch trên chain mới.
Thanh khoản của Uniswap V3 và SushiSwap – được đo bằng độ sâu của cặp token có tính thanh khoản cao nhất trên lần lượt là Ethereum, Arbitrum và Polygon. Các ít thanh khoản, giá cả càng dễ bị thao túng bởi các lệnh volume lớn. Ví dụ: trên SushiSwap sẽ cần số vốn gấp 10 lần thao túng giá của cặp nhiều thanh khoản nhất là WETH/USDC trên Arbitrum cũng như Polygon.
Với một lệnh volume lớn, việc này càng được khuếch đại bởi cơ chế kham phá giá của AMM. Các phiên bản trước của Uniswap (V1 và V2) và SushiSwap đã sử dụng công thức Constant Product Market Maker (CPMM) làm cơ chế khám phá giá. Mọi giao dịch trên sàn sẽ làm thay đổi số dư của các token trong pool và do đó làm thay đổi giá của token. Cơ chế này có một điểm yếu chúng ta đều biết là cần lượng LP đủ lớn, nếu không giá sẽ bị trượt rất tệ hại, đặc biệt là ở các điểm cuối của đường cong định giá.
Uniswap V3 nhằm mục đích giảm thiểu tác động này bằng cơ chế Concentrated liquidity market maker (CLMM), cho phép người dùng chọn phạm vi giá mà họ sẽ cung cấp thanh khoản. Nếu giá của tài sản di chuyển ra ngoài phạm vi đã chọn, ngay lập tức lượng thanh khoản mà Liquidity provider cung cấp sẽ được rút lại và lệnh swap được thực hiện trong pool khác.
Hầu hết các sàn AMM đều dựa vào các arbitrage trader để đảm bảo giá tài sản của họ không chênh lệch quá xa so với thị trường chung. Các sàn có mức thanh khoản thấp sẽ thu hút nhiều bot hơn vì có nhiều cơ hội arbitrage trading hơn. Một số bot có thể sử dụng các chiến lược giao dịch khác, như trade theo trend, nhưng arbitrage trading là hình thức tối ưu nhất khi trade trên AMM.
Nói chung, bot arbitrage có phần hữu ích giúp cho người dùng là cải thiện tính thanh khoản, đặc biệt là khi thị trường kém thanh khoản. Tuy nhiên, điều này lại dẫn đến việc những kẻ xấu đã lợi dụng các sàn có tính thanh khoản thấp và độ trượt giá cao để kiếm lợi từ những người dùng khác.
Sandwich Attacks
Khái niệm giao dịch trước bắt nguồn từ các thị trường truyền thống như một hình thức giao dịch nội gián. Nó đề cập đến ý tưởng sử dụng thông tin nội bộ về các giao dịch chứng khoán sắp xảy ra để trục lợi. Trong crypto, kẻ tấn công sẽ quan sát các giao dịch trên mang lưới, sau đó hành động dựa trên thông tin này để kiếm lợi nhuận. Chúng sẽ chèn lệnh mua/bán trước lệnh của chúng ta và trục lợi.
Một cuộc sandwich attack sẽ diễn ra như sau:
- Kẻ tấn công thường xuyên quét mempool để tìm các giao dịch đang chờ xử lý.
- Khi bot tìm thấy một giao dịch, nó sẽ trả phí giao dịch cao hơn để các miner hoặc validator ưu tiên duyệt trước lệnh của nạn nhân.
- Khi giao dịch của kẻ tấn công sẽ được thực hiện trước sẽ làm tăng giá của token cơ sở để thực hiện lệnh swap của nạn nhân, khiến họ phải mua giá cao hơn
- Cuối cùng, kẻ tấn công sẽ bán số token đó và phần lợi nhuận là phần giá mà nạn nhân mua cao hơn.
Lợi nhuận của cuộc thực hiện sandwich attack phụ thuộc rất nhiều vào phí gas để ưu tiên cuộc tấn công và khoản trượt giá cho phép của nạn nhân. Nếu nạn nhân đặt mức chấp nhận trượt giá cao, lệnh của họ sẽ là miếng mồi cho sandwich attack. Điều này làm cho các AMM kém thanh khoản trở thành mục tiêu của các vụ sandwich attack. Với volume lệnh đủ lớn, giá thường có thể dễ dàng bị thao túng để có lợi cho kẻ tấn công.
Trong năm qua, tỷ lệ của các cuộc sandwich attack trên tổng số lệnh swap trên DEX là ~2%, tương đương với hơn 400 000 cuộc tấn công chỉ riêng trên Ethereum. Uniswap V3 có tỷ lệ thực hiện sandwich attack chiếm khoảng 1,4% trên tổng số giao dịch, SushiSwap là 2,4%.
Kể từ tháng 5, Uniswap V3 duy trì số lượng các cuộc sandwich attack cao hơn tính theo số lượng và volume giao dịch so với SushiSwap. Các cuộc thực hiện sandwich attack nhiều hơn hơn trong giai đoạn thị trường biến động mạnh như sự sự kiện FTX sụp đỏ, vì sự biến động dẫn đến tính thanh khoản thấp và do đó trượt giá cao hơn.
Vậy làm cách nào để tránh sandwich attack?
Sử dụng Aggregator
Các DEX Aggregator như 1inch thường dàn trải các giao dịch trên nhiều sàn cùng một lúc, để tìm được mức giá tối ưu. Tuy nhiên, các aggregator có thể gặp phải chi phí giao dịch cao hơn so với vào thằng AMM và thực hiện giao dịch, vì chúng sẽ mua nhiều lệnh nhỏ ở các sàn tối ưu thay vì chỉ một lệnh duy nhất tại một sàn cụ thể.
1inch nói riêng đã giảm thiểu các cuộc front-running trên nền tảng của mình thông qua việc hiển thị tỷ lệ ảo. Trong mỗi lần swap, rate sẽ chỉ thay đổi đối nếu thực hiện thêm lệnh khác theo cùng chiều (token A qua B). Đối với các lệnh swap theo hướng ngược lại (token B về A), 1inch sẽ dùng lại rate cũ khi từ A sang B. Từ đó ngăn chặn được các vụ sandwich attack.
Giao dịch tại sàn có nhiều thanh khoản nhất
Để khớp lệnh càng gần với giá thị trường càng tốt, tìm sàn có tính thanh khoản tốt nhất (độ sâu 2%).
Flashbots – Bảo vệ khỏi front-running
Flashbots (tổ chức nghiên cứu giảm thiểu tác động tiêu cực của MEV) đã phát triển Flashbots Protect RPC. Người dùng bình thường có thể gửi lệnh trực tiếp đến miners bằng cách sử dụng Flashbots để tự bảo vệ mình khỏi các cuộc tấn công. Các giao dịch sẽ bỏ qua mempool, từ đó các attacker rà xét mempool sẽ không có cơ hội).
Chia nhỏ lệnh
Thực hiện nhiều giao dịch sẽ làm tăng phí gas và mất thời gian, nhưng việc chia một giao dịch rất lớn thành nhiều giao dịch nhỏ sẽ bảo vệ tài sản tốt hơn. Sandwich attack có xu hướng nhắm mục tiêu vào các quy mô giao dịch lớn. Ngoài ra, sandwich attack mỗi giao dịch nhỏ, các arbitrage trader cũng có đủ thời gian để cân bằng giá giữa các sàn.
Chú ý đến cặp giao dịch
Có thể mang lại nhiều lợi nhuận hơn nếu chia nhỏ giao dịch thành nhiều bước sử dụng nhiều tài sản có tính thanh khoản cao hơn.
Ví dụ: swap token ban đầu (A) lấy ETH, sau đó lại swap ETH lấy token mục tiêu (B), vì thông thường, các cặp với ETH sẽ có độ sâu lớn hơn, làm giảm trượt giá tốt hơn.
Tổng kết
Không phải tất cả các bot đều xấu. Hầu hết các bot là để hỗ trợ thị trường bằng cách cung cấp thanh khoản và giảm trượt giá. Các AMM thường được xây dựng với giả định rằng các arbitrage trader đều sẽ làm tốt vai trò của mình và không có kẻ gian.
Việc triển khai trên L2 của các DEX có thu hút nhiều bot hơn so với triển khai trên Ethereum do chi phí giao dịch thấp hơn và tính thanh khoản thấp. SushiSwap có lượng bot hoạt động cao hơn nhiều so với Uniswap V3 do kém thanh khoản hơn. Điều này cũng dẫn đến phần lớn volume giao dịch của L2 bắt nguồn từ bot chứ không phải người dùng. Cuối cùng dẫn đến nghịch lý rằng muốn có nhiều user thì phải có nhiều thanh khoản và độ sâu tốt, tuy nhiên muốn có thanh khoản và độ sâu tốt thì phải có nhiều user (câu chuyện quả trứng có trước hay con gà có trước). Vì vậy việc sàn tạo dựng niềm tin, uy tín là việc tối quan trọng để thành công.
Các cuộc front-running phổ biến trên khắp DeFi của Ethereum, gây hại cho các trader và đặt câu hỏi về tính hiệu quả của các DEX hiện tại. Mặc dù mô hình creative fee và cơ chế định giá được điều chỉnh có thể làm giảm thiểu hậu quả, miễn là việc này vẫn mang lại lợi nhuận cho những kẻ tấn công, nó sẽ tiếp tục tồn tại.
Source: Bot Activity on Decentralized Exchange (Messari)
