Trang web mà chúng ta đang trải nghiệm ngày nay khác xa so với 10 năm về trước. Web đã phát triển thế nào? Và tiếp theo quan trọng hơn nó sẽ tiếp tục phát triển ở đâu và diễn ra như thế nào trong tương lai? Tại sao những điều này lại quan trọng. Trong bài viết này, mình sẽ chia sẻ cho anh em cách web đã phát triển và trả lời các câu hỏi trên.
Sự phát triển của Web
Ban đầu, web được biết đến với những giai đoạn rất thô sơ và nhàm chán. Sau gần 2 thập kỷ web và các ứng dụng của nó đã có những sự thay đổi mạnh mẽ chúng ta không còn nhận ra web từ những giai đoạn ban đầu. Hiện nay, anh em có thể phân biệt web qua 3 giai đoạn riêng biệt đó là: Web1.0, Web2.0 và Web3.0
Web 1.0 là gì?
Đây là thế hệ web đầu tiên cung cấp cho người dùng ban đầu là các trình duyệt đơn giản và các trang web tĩnh. Hầu hết những người tham gia vào web 1.0 là những người tiêu dùng nội dung. Một số it là những người sáng tạo nội dung đó là nhà phát triển xây dựng trang web chứa thông tin được cung cấp chủ yếu ở định dạng văn bản hoặc hình ảnh. Web 1.0 tồn tại khoảng từ năm 1991 đến năm 2004.
Web1.0 bao gồm các trang cung cấp nội dung tĩnh thay vì HTML động. Dữ liệu và nội dung được cung cấp từ hệ thống tệp tĩnh (gần như được fix cứng để hiển thị), không có cơ sở dữ liệu. Các trang web hoàn toàn không có nhiều tương tác giữa người dùng với web.
Do đó, anh em có thể hiểu Web1.0 chỉ dùng để đọc.
Web2.0 là gì?
Hầu hết chúng ta chủ yếu trải nghiệm web ở dạng hiện tại, thường gọi là web2.0. Anh em có thể coi web2.0 là web tương tác và xã hội.
Trong thế giới web2.0, anh em không cần là nhà phát triển để tham gia vào quá trình sáng tạo nội dung. Nhiều ứng dụng được xây dựng theo cách dễ dàng cho phép mọi người trở thành người sáng tạo. Điều này thể hiện như một vài ví dụ sau:
- Bất cứ ai có thể tạo ra nội dung và chia sẻ với nó với cả thế giới đó là một điều hoàn toàn dễ dàng.
- Hoặc anh em muốn tải video lên và cho phét hàng triệu người xem và tương tác, bình luận về video đó.
Web2.0 thực sự rất đơn giản do đó nó có thể tiếp cận được với hàng triệu người trên thế giới này, cùng sáng tạo cùng tương tác với nhau hàng giờ, hàng phút thậm chí hàng giây…
Kiếm tiền và bảo mật với Web2.0
Trong thế giới Web2.0, nhiều ứng dụng phổ biến có thể giúp các nhà sáng tạo nội dung ra tăng lợi nhuận và kiếm tiền dễ dàng. Hãy cùng nghĩ về một số ứng dụng mà anh em sử dụng hàng ngày và các ví dụ sau có thể áp dụng:
Kiếm tiền từ ứng dụng
Anh em có thể thấy những ngày đầu tiên của các ứng dụng nổi tiếng như Facebook, Instagram, Twitter, LinkedIn hoặc Youtube… và ngày nay đã khác nhau như thế nào. Quy trình phát triển thường diễn ra như sau:
- Một ứng dụng, nền tảng mạng xã hội mới được ra mắt…
- Thu hút nhiều người dùng nhất có thể
- Cuối cùng, kiếm tiền từ cơ sở dữ liệu người dùng của mình.
Khi một nhà phát triển hoặc công ty khởi chạy một ứng dụng phổ biến, trải nghiệm người dùng thưởng rất mượt mà, dễ sử dụng có thể tương tác giữa nhiều người dùng -> tạo sự phổ biến cho ứng dụng. Đây là lý do tại sao các ứng dụng có thể đạt được lực kéo nhanh chóng ngay từ đầu.
Ban đầu hầu hết các công ty phần mềm không tập trung vào kiếm tiền. Họ tập trung và tăng trưởng và thu hút người dùng mới. Mọi thứ trên các nền tảng mới ban đầu luôn dễ dàng và nhanh chóng. Sau khi có lượng người dùng đủ lớn- họ phải bắt đầu thu lợi nhuận.
Bên cạnh đó, một số công ty xây dựng ứng dụng cũng phải gọi vốn đầu tư để phát triển sản phẩm. Các nhà đầu tư của họ thường mong đợi lợi tức đầu tư theo thứ tự lớn hơn hàng chục, hàng trăm giá trị họ đóng góp ban đầu. Từ đó thay vì một số mô hình tăng trưởng bền vững mà ứng dụng có thể duy trì một cách tự nhiên, công ty thường bị đẩy theo hai con đường: Quảng cáo hoặc bán dữ liệu cá nhân…
Đối với công ty Web2.0 như Google, Facebook, Twitter và nhiều công ty khác thì việc thu thập nhiều dữ liệu hơn sẽ dẫn đến nhiều quảng cáo được cá nhận hoá hơn. Điều này khiến cho việc người dùng nhấp chuột nhiều hơn và cuối cùng là nhiều doanh thu quảng cáo hơn. Web2.0 được thiết kế và hoạt động để chúng ta sử dụng ngày nay về cốt lõi đều khai thác và tập trung vào dữ liệu người dùng.
An ninh và sự riêng tư trên Web2.0
Hiện nay các ứng dụng Web2.0 liên tục gặp sự cố về vi pham dữ liệu. Thậm chí có những trang web xây dựng để dảnh riêng cho việc theo dõi những vi phạm này và cho chúng ta biết khi nào dữ liệu của anh em bị xâm phạm.
Trong Web2.0, anh em không có bất kỳ quyền kiểm soát nào đối với dữ liệu của mình hoặc cách nó được lưu trữ. Trên thực tế, các công ty thường theo dõi và lưu dữ liệu người dùng mà không được sự đồng ý của người dùng. Tất cả dữ liệu này sau đó được sở hữu và kiểm soát bởi các công ty cung cấp nền tảng đó.
Tại một số quốc gia, người dùng lo lắng về những hậu quả tiêu cực của quyền tự do ngôn luận của họ bị xâm hại. Các chính phủ thường sẽ đóng cửa máy chủ hoặc thu giữ tài khoản ngân hàng nếu họ tin rẳng người đang đưa ra quan điểm cá nhân đi ngược lại với tuyên truyền của họ. Với các máy chủ tập trung, chính phủ có thể dễ dàng can thiệp, kiểm soát hoặc tắt các ứng dụng khi họ thấy phù hợp…
Chính vì thế, Web3.0 ra đời nhằm mục đích giải quyết thiếu sót bằng cách suy nghĩ lại về cơ bản cách kiến trúc của người dùng và tương tác với các ứng dụng ngay từ đầu.
Web3.0 là gì?
Có vài điểm khác biệt cơ bản giữa Web2.0 và Web3.0 nhưng nổi bật và cốt lõi nhất là tính phân quyền.
Trong Web3.0, các nhà phát triển thường không xây dựng và triểu khai ứng dụng chạy trên một máy chủ duy nhất. Hoặc không lưu trữ dữ liệu của họ trong một cơ sở dữ liệu duy nhất (thường được lưu trữ và quản lý bởi một nhà cung cấp đám mây duy nhất).
Thay vào đó, các ứng dụng Web3.0 sẽ chạy trên các blockchain, mạng lưới phi tập trung của nhiều nút ngang hàng (máy chủ) hoặc sự kết hợp của cả 2 tạo nên giao thức kinh tế tiền điện tử (Vitalik Buterin – Sáng lập ra Ethereum đã đặt tên cho giao thức kinh tế tiền điện tử). Các ứng dụng này thường được gọi là các Dapps (Ứng dụng phi tập trung) và đây là thuật ngữ sử dụng thường xuyên trong không gian Web3.0.
Để đạt được một mạng phi tập trung ổn định và an toàn, những người tham gia mạng (nhà phát triển) được khuyến khích và cạnh tranh để cung cấp dịch vụ chất lượng cao nhất cho bất kỳ ai sử dụng dịch vụ.
Vai trò của crypto trong sự phát triển của Web3.0
Khi nghe về Web3.0 , anh em có thể nhận thấy crypto thường được nhắc đến nhiều trong các cuộc trò chuyện. Điều này là do crypto đang đóng một vai trò lớn trong nhiều giao thức xây dựng Web3.0 . Nó cung cấp một động lực tài chính (mã tokens) cho bất kỳ ai muốn tham gia vào việc tạo, quản lý, đóng góp và cải thiện một trong các dự án.
Để xây dựng dự án trên Web3.0 cần sử dụng các giao thức cung cấp dịch vụ, cơ sở hạ tầng. Vì thế xuất hiện các dự án cung cấp các giao thức khác nhau. Các giao thức này thường có thể cung cấp nhiều loại dịch vụ khác nhau như máy tính, lưu trữ, băng thông, nhận dạng, lưu trữ và các dịch vụ web khác thường được cung cấp bởi các nhà cung cấp đám mây trước đây.
Người dùng có thể kiếm tiền bằng cách tham gia vào giao thức theo nhiều cách khác nhau ở cả cấp độ kỹ thuật và phi kỹ thuật.
Ngoài ra, người tiêu dùng dịch vụ thường trả tiền để sử dụng giao thức, tương tự như cách họ trả tiền cho một nhà cung cấp dịch vụ đám mây như AWS ngày nay. Ngoại trừ Web3.0 , tiền được chuyển trực tiếp cho những người tham gia mạng.
Trong điều này, giống như trong nhiều hình thức phân quyền, anh em sẽ thấy rằng các trung gian không cần thiết và thường không hiệu quả đã bị loại bỏ.
Nhiều giao thức cơ sở hạ tầng web như Filecoin, Livepeer , Arweave và The Graph … đã phát hành tokens tiện ích chi phối cách giao thức hoạt động. Các tokens này cũng thưởng cho những người tham gia ở nhiều cấp độ của mạng lưới. Ngay cả các giao thức blockchain bản địa như Ethereum cũng hoạt động theo cách này.
Web3.0 đang hoạt động như thế nào?
Như đã đề cập ở trên, Web3.0 ra đời để phục vụ cho tính phân quyền và sự riêng tư. Do đó các hoạt động trên Web3.0 của người dùng đều được ghi lại trên blockchain trực tiếp từ người dùng với hệ thống mà không qua một bên trung gian thứ 3 nào cả. Người dùng có thể sử dụng dữ liệu của họ trên toàn bộ mạng lưới liên thông chỉ bằng tài khoản duy nhất (thông dụng nhất tại thời điểm này là thông qua địa chỉ ví – smart contract)
VD: Nếu như với Web2 anh em cần chuyển tiền phải qua ứng dụng và kiểm duyệt của ngân hàng (bên trung gian thứ 3) thì với Web3.0 việc chuyển tiền trở nên đơn giản và nhanh chóng khi chuyển qua blockchain. Anh em có thể tự do chuyển tiền cho bất kỳ ai chỉ cần một địa chỉ ví. Tương tự như vậy khi tham gia vào không gian DeFi anh em có thể tự do vay và cho vay mà không cần xác minh bất cứ điều gì – miễn là anh em có tài sản thế chấp thoả mãn yêu cầu của Dapp. Tất cả mọi thứ diễn ra trên blockchain và có thể dễ dàng xác minh on-chain.
Bên cạnh đó, các dự án về mạng xã hội phi tập trung cũng đang được phát triển nhanh chóng, đáp ứng lại lỗ hổng tập trung hiện tại của các ông lớn Facebook, Google… Web3.0 sẽ trở thành cơ sở dữ liệu khổng lồ cho phép nhiều giao dịch và tương tác trực tiếp hơn mà không cần đến dịch vụ và máy chủ trung gian. Chúng ta hãy cùng xem trong tương lai các ông lớn sở hữu máy chủ, dữ liệu đám mây sẽ thay đổi để đồng hành cùng Web3.0 hay sẽ tìm cách đàn áp…
Lợi ích và ưu điểm của Web3.0
Chúng ta đều biết phi tập trung là ý tưởng trong khi blockchain là phương tiện. Từ đó Web3.0 phát triển được không thể thiếu được blockchain. Ngược lại nhờ có Web3.0 thì blockchain ngày càng được nhiều người biết đến và có nhiều cải tiến phát triển mạnh mẽ hơn. Từ các yếu tố tương đồng, anh em có thể thấy các ưu điểm từ Web3.0 mang lại cũng giống như việc ứng dụng cộng nghệ blockchain vào cuộc sống đó là:
Quyền sở hữu thông tin, dữ liệu
- Quyền sở hữu thông tin, dữ liệu: Người dùng cuối sẽ có toàn bộ quyền sở hữu và kiểm soát dữ liệu của mình với sự mã hoá trên các block. Sau đó thông tin có thể được chia sẻ theo sự cho phép/nhu cầu hoặc từng trường hợp cụ thể.
Truy cập thông tin
- Truy cập thông tin: Một trong những lợi ích hàng đầu của Web3.0 là sự chuyển đổi theo hướng có thể truy cập dữ liệu từ mọi nơi và chủ yếu được thúc đẩy bởi việc sử dụng nhiều ứng dụng trên điện thoại thông minh… Đảm bảo cho người dùng có thể tiếp cận thông tin nhiều nhất và không bị hạn chế từ mọi nơi trên thế giới vì hầu hết đều ẩn danh.
Loại bỏ việc kiểm soát dữ liệu trung tâm
- Loại bỏ việc kiểm soát dữ liệu trung tâm: Các blockchain cung cấp nền tảng đáng tin cậy hơn. Do các dữ liệu đều được mã hoá hoàn toàn và các quy tắc không thể phá vỡ. Do đó sẽ loại bỏ sự kiểm soát dữ liệu từ các ông lớn đến từ BigTech (Fb, Google…). Đồng thời chính phủ hay tổ chức nào cũng không thể kiểm soát danh tính của người dùng các dịch vụ và trang web trong thế giới Web3.0
Không thể can thiệp vào blockchain
- Không thể can thiệp vào blockchain: Bất cứ ai cũng có thể tạo ra địa chỉ và tương tác với mạng blockchain. Tuy nhiên sẽ không thể truy cập vào các blockchain không được phép. Người dùng sẽ không bị giới hạn về thu nhập, địa lý, định hướng, giới tính hoặc một loạt các yếu tố nhân khẩu học và xã hội học khác. Tài sản kỹ thuật số có thể chuyển một cách hiệu quả, nhanh chóng và bất kỳ đâu…
Dịch vụ không bị giới hạn
- Dịch vụ không bị giới hạn: Việc tạm ngưng tài khoản và từ chối các dịch vụ được phân phối dường như sẽ không còn nữa. Dữ liệu sẽ được lưu trữ trên các nút phân tán để đảm bảo tính dự phòng và nhiều bản sao lưu sẽ ngăn chặn được sự cố máy chủ…
Web3.0 sẽ tạo nên một môi trường thú vị và thế giới sẽ càng phẳng hơn so với web2.0. Tuy nhiên công nghệ vẫn đang ở giai đoạn sơ khai. Do đó Web3.0 không tránh khỏi được những hạn chế và nhiều vấn đề cần được khắc phục.
Hạn chế của Web3.0
Một vài hạn chế cần kể đến như sau:
Khả năng mở rộng của Web3.0
- Khả năng mở rộng: Những sự cố nghẽn mạng trên các blockchain đời đầu như Bitcoin hay Ethereum là một trong những minh chứng về khả năng mở rộng. Thêm nữa do vấn đề bảo mật nên một hệ thống phi tập trung không thể tuỳ ý mở rộng như hệ thống tập trung
Chi phí phát triển của Web3.0
- Chi phí phát triển: Hiện nay cơ sở hạ tầng của Web3.0 chưa phổ biến. Việc xây dựng một Dapp khá đất đỏ và khó khăn trong việc đưa code blockchain lên các hệ sinh thái về các vấn đề phí gas hay chi phí audit cũng rất cao.
Tốc độ xử lý của Web3.0
- Tốc độ xử lý: Tốc độ xử lý của internet phi tập trung sẽ cần bảo đảm về khả năng bảo mật và xãc thực nút nên tốc độ sẽ bị chậm hơn so với duyệt web thông thường.
Dữ liệu rác
- Dữ liệu rác: Do dữ liệu trên blockchian là vĩnh viễn nên các blockchain sẽ trở nên nặng nề hơn. Ngoài ra do mạng lưới phi tập trung và ẩn danh nên sẽ có dữ liệu và tin rác không được kiểm soát đưa lên. Đây cũng là một vấn để mà Web3.0 cần có cách thức xử lý trong tương lai. (Có thể DAO sẽ giải quyết vấn đề này)
Trải nghiệm người dùng trên Web3.0
- Trải nghiệm người dùng: Hiện nay Web3.0 chưa thân thiện với người dùng do người dùng phải có những hiểu biết nhất định về blockchain mới có thể sử dụng được. Thêm vào đó là những hạn chế được nêu ra phía trên sẽ làm cho trải nghiệm người dùng giảm xuống. Quá trình chuyển đổi từ Web2 sang Web3.0 sẽ phải chuyển đổi dần từ tập trung 🡪 phi tập trung một phần 🡪 Hoàn toàn phi tập trung để người dùng dễ dàng tiếp cận hơn.
Chúng ta nên đầu tư vào đâu khi có “Trend Web3.0 ”
Thời gian gần đây, anh em có thể đã nghe nhiều cụm từ “Trend Web3.0 ”, “Web3.0 là trend hay là tương lai”? Theo như cá nhân mình tìm hiểu thì Web3.0 chính là tương lai của Internet phi tập trung. Như đã chia sẻ trên bài viết Web3.0 hiện tại là các Dapp được xây dựng trên blockchain. Vì thế anh em tham gia đầu tư crypto, tương tác với các Dapp chính là đang trải nghiệm trên Web3.
Vậy nhắc đến “Trend Web3.0 ” anh em sẽ tìm đến các dự án nào trong khi tất cả các dự án tiền điện tử đều phát triển trên Web3.0 ? Câu trả lời chính là các dự án cung cấp nền tảng dịch vụ để xây dựng các ứng dụng trên Web3 (các Dapp). Anh em có thể nghiên cứu về các dự án cung cấp và giải quyết các vấn đề trên Web3.0 như về lưu trữ cơ sở dữ liệu, cơ sở hạ tầng, truy vấn dữ liệu trên blockchain…
Theo thống kê từ messari có gần 50 dự án cung cấp dịch vụ cho việc xây dựng Web3.0 (Dapp). Để đầu tư vào các dự án này, anh em nên tìm hiểu kỹ các thông tin và tiềm năng của từng dự án để có những quyết định đầu tư hợp lý.
Một số dự án web3.0 nổi bật
Doanh số của các dự án cung cấp dịch vụ cho Web3.0
Chainlink
- Chainlink : Đây là dự án đầu tiên xây dựng mạng lưới phi tập trung với mục đích cung cấp đầu vào về nhiều nguồn dữ liệu bên ngoài. Chainlink sẵn sàng đóng vài trò quan trọng trong việc triển khai các công nghệ blockchain trong thế giới thực. Ngoài ra là một Oracle phi tập trung, Chainlink cung cấp đầu vào cho nhưng gì được gọi là SmartContract. Hiện nay dự án đang là đối tác với rất nhiều các Dapp trong không gian crypto như ngầm khằng định chỗ đứng và vị thế của mình
Arweave (AR)
- Arweave (AR): Dự án làm về dịch vụ lưu trữ dữ liệu trên blockchain dựa trên thuật toán đồng thuận thế hệ mới Proof of Access. Từ đó, Arweave sẽ tạo ra kho lưu trữ dữ liệu thực sự đầu tiên trên thế giới. Hiện nay dữ liệu từ hệ sinh thái Solana đang lưu trữ ở Arweave và ngược lại từ Arweave cũng truy xuất được sang Solana. Do đó khi Solana tăng trưởng thì doanh thu của Arweave cũng có sự tăng trưởng vượt bậc.
The Graph
- The Graph: Là giao thức cho phép lập chỉ mục (Index) và truy vấn dữ liệu từ Blockchain. Với giao thức của The Graph thì bất kỳ ai cũng có thể truy cập để xây dựng và publish các API Subgraph. Subgrap sẽ giúp cho việc truy cập dữ liệu từ blockchain dễ dàng hơn. Hiện tại dự án hỗ trợ rất nhiều blockchain như Ethereum, Polkadot, Near, Fantom, Solana, Celo, Polygon, Arbitrum, Optimism,…
Filecoin
- Filecoin: Tương tự Arweave, dự án làm về lưu trữ dữ liệu phi tập trung. Dự án được thiết kế để lưu trữ các thông tin quan trọng của người dùng. Đồng thời Filecoin sử dụng các Incentives để đảm bảo các tệp được lưu trữ một cách tin cậy theo thời gian.
Livepeer
- Livepeer: Là cơ sở hạ tầng cho hỗ trợ các streaming video phát triển theo hướng phi tập trung. Người dùng sẽ làm chủ nội dung mình tạo ra và có thể tự do chia sẻ nội dung một cách hiệu quả dựa trên tính phân quyền của blockchain.
Helium
- Helium: Dự án làm về mạng lưới không dây ngang hàng phi tập trung được xây dựng trên nền tảng blockchain. Hoạt động dựa trên cơ chế đồng thuận Proof of Coverage. Ứng dụng của Helium dùng để định tuyến dữ liệu cho ác thiết bị tầm xa IoT có công suất thấp.
Tổng kết
Trong bài viết này, mình đã chia sẻ những thông tin về Web3.0 mà mình tìm hiểu được trong quá trình research. Hi vọng sẽ giúp anh em có được những góc nhìn rõ ràng hơn về Web3.0. Theo cá nhân mình tìm hiểu và đánh giá thì Web3.0 là một chủ đề rất rộng có nhiều ứng dụng với xã hội thực nói chung và là một phần quan trọng của crypto hiện nay.
Mặc dù vẫn còn nhiều hạn chế, nhưng Web3.0 sẽ được cải thiện nhờ các dự án cung cấp cơ sở hạ tầng cho nó. Với tiềm năng lớn trong tương lai, là một nhà đầu tư anh em có thể nắm bắt cơ hội cùng CoinF đi xuyên suốt những chủ đề, dự án cung cấp cơ sở hạ tầng cho Web3.0 để có vị thế đầu tư tốt hơn.
Nếu anh em quan tâm đến các thông tin khác của thị trường và các dự án, hãy đăng ký và tham gia các nhóm, channel của CoinF dưới đây để được thảo luận cùng các admin và nhiều member khác trong cộng đồng:
